Angelina Banković
Ivan Petrović (Ur.)
MUZEJ GRADA BEOGRADA
Knjiga Jeremija Stanojević – Fotografije je nastala u saradnji Muzeja grada Beograda i Centra za fotografiju. U knjizi je reprodukovano 190 od 2.286 fotografija koliko se čuva u fondu Jeremije Stanojevića u Muzeju grada Beograda, sa namerom da se ilustruje Stanojevićevo stvaralaštvo i ukaže na njegovu složenu multidisciplinarnu, estetsku i kulturno-društvenu komponentu. Imajući u vidu potencijal ovih fotografija kao ostvarenja u domenu vizuelne kulture, ali i njihove šire društvene primene, u pristupu odabira i koncipiranja fotografija smo se rukovodili isticanjem njihove estetske komponente. Knjiga istovremeno predstavlja zbornik radova za koji su svoje priloge dala četiri autora, koji su posmatrali Stanojevića i njegovu delatnost iz nove i drugačije persperktive, a svoje polazište pronašli su kako u istoriji fotografije tako i u multidisciplinarnom pristupu koji pružaju studije vizuelne kulture i kolekcionarstva, kao i muzejske studije. Pukovnik Jeremija Stanojević (1881–1950) i njegov poduhvat fotografisanja glavnog grada, koji je realizovan krajem dvadesetih i početkom tridesetih godina 20. veka dobro je poznat u krugovima onih koji se profesionalno, ili iz hobija, bave Beogradom, ali i onih koji se interesuju za domaću istoriju fotografije. Pošto su Stanojevićeve fotografije najčešće bile korišćene na izložbama i u publikacijama, primarno kao ilustracije Beograda između dva svetska rata i kao izvor za proučavanje istorije arhitekture i urbanizma, pri koncipiranju ove knjige smo se vodili namerom da istražimo i predstavimo aspekte kako fonda i kolekcije Jeremije Stanojevića tako i njegove ličnosti, za koje smo uočili da im u ranijim istraživanjima nije bilo posvećeno dovoljno pažnje. Želeli smo da Stanojevića prikažemo kao fotografa, a njegov rad u kontekstu fotografije kao vizuelnog medija, a ne isključivo kao dokumenta. U tom smislu, autori ove knjige su prevashodno nastojali da istaknu potencijal Stanojevićevog ostvarenja kao dostignuća koje prevazilazi dosadašnje obrasce vrednovanja i kvalifikacije, čime je njeno težište usmereno na same fotografije.
Zašto je važna tema koju obrađujete u Vašoj publikaciji?
Fond pukovnika Jeremije Stanojevića koji se čuva u Muzeju grada Beograda sadrži skoro 2.300 fotografija Beograda iz međuratnog perioda, na kojima su prikazane mnogobrojne transformacije kroz koje je grad prolazio u tom periodu, i koje su istovremeno svedočanstvo o gradu koji više ne postoji, kako usled ratova koji su usledili, tako i ubrzanom i obimnom izgradnjom. Te fotografije su ranije korišćene i tumačene isključivo u domenu dokumenta grada i njegove arhitekture, a nikada iz ugla vizuelne umetnosti i istorije fotografije. U knjizi smo pokušali da promenimo ugao gledanja i da u Stanojevićevim fotografijama potražimo značenja koja su im ranije odricana. Iako cilj nikako nije bio da se Jeremije Stanojević prikaže kao umetnik, a njegove fotografije kao umetničke, hteli smo da skrenemo pažnju da bez obzira na to što početna pozicija za njihov nastanak nije umetnička, one nesumnjivo imaju i taj kvalitet. Istovremeno smo hteli da započnemo diskusiju o načinima na koji se tumači muzejsko nasleđe i o isključivosti narativa koji ponekad postoje u muzejima.
Možete li da nam ukratko približite Vaš istraživački rad vezan za ovu publikaciju?
Publikacija je zbornik radova, u kojem su objavljeni radovi četiri autora. Svaki je imao svoju metodologiju istraživanja, a radi se o interdisciplinarnom pristupu, koji kombinuje metodologije vizuelne kulture, istorije fotografije, istorije umetnosti i studija kolekcionarstva. Ja sam u svom radu sam koristila analitičko-sintetičke i komparativne metode, kao i teorijske postavke koje pružaju studije kolekcionarstva. U arhivskoj građi koja se čuva u Muzeju grada Beorgada, a vezano za muzejske predmete nabavljene od supruge Jeremije Stanojevića, kao i same predmete, pokušala sam da rekonstuišem kako je mogla da izgleda njegova kolekcija dok je bio živ, pre nego što je rasparčana i u delovima ponuđena Muzeju. Na osnovu njegovih biografskih podataka sam pokušala da odredim neke karakteristične crte Stanojevićeve ličnosti, i da ih dovedem u vezu sa tim kako je pristupao svojoj kolekciji. Teorijske postavke, koje definišu različite tipove kolekcionara i pristupe kolekcionarstvu, sam iskorsitila da pokušam da kategorišem Stanojevića i njegov rad. Sve to je išlo u prilog ideji da se njegov fond fotografija, koji je tema knjige, tumači kao segment njegovog kolekcionarskog rada.
Kako Vam se čini ove godine konkurencija za ICOM Srbija nagradu?
Mislim da je konkurencija ove godine izazovnija nego ikad, odnosno da se prijavilo više kandidata nego ikad ranije. Smatram da je to veoma dobro, s jedne strane zato što je ostvareno toliko kvalitetnih rezultata u muzejskoj praksi, a s druge strane, što su kolege voljne da svoj rad prezentuju drugim kolegama i na taj način povećaju vidljivost svog rada. Jača konkurencija i veći broj kandidata će, nadam se, pozitivno uticati na ukupni kvalitet programa koji muzeja nude, što je, smatram, izuzetno dobro.
Intervju: Milica Rogošić